تاریخچه
نقاشیهای پیدا شده در غارها که توسط رنگهای بدست آمده از اُخرا، و اکسیدهای هماتیت و مگنتیت کشیده شدهاند به ۴۰۰۰۰ سال قبل و به دوران انسانهای هموساپینس باز میگردد. نقاشیهای کهن در درنادای مصر که برای سالیان متمادی بدون حفاظ و در معرض هوا بودهاست، یک پدیده درخشان اثر برلینسی میباشد که هنوز هم به همان روشنی ۲۰۰۰ سال قبل است. مصریها رنگهایشان را با مادهای صمغ مانند، ترکیب میکردند و هر یک را به صورت جداگانه بر روی سطح اعمال میکردند بدون اینکه ذرهای با هم مخلوط گردند. آنها از ۶ رنگ استفاده میکردند: سفید، سیاه، قرمز، آبی، زرد و سبز. اولین کاربرد واقعی و کاملا عملی رنگ را می توان در ساختن کشتی نوح مربوط دانست که برای جلوگیری از نفوذ آب و پوسیدگی آن از مواد رنگی استفاده شده بود.
مفاهیم
رنگ : به هر مایع، شبهه مایع یا هر ترکیب صمغ مانندی که موقع اعمال شدن، لایه نازکی را جهت پوشاندن جسمی جامد ایجاد کند، گویند.
چاپ: به معنی اعم ، فن و صنعت تکثیر صورت نقوش دو بعدی <<حروف ، ارقام ، خطوط و تصاویر>> بوسیله انداختن اثر این نقوش بر روی کاغذ ، پارچه یا مواد دیگر و بالاخص چاپ مواد خواندنی بر روی کاغذ است.
اجزای تشکیل دهنده رنگها
هر رنگ اصولا از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
رنگدانه: ماده رنگی نامحلول در آب است ( خاک رس ناخالص رنگی و پودر برف از سنگهای رنگی بهعنوان اولین رنگدانه ها مورد استفاده انسان قرار میگرفتند ).
محمل رنگها : مایعی است که با رنگدانه مخلوط شده ، کاربرد آنرا آسان میکند و در چسبیدن آن ، کمک میکند ( از سفیده تخم مرغ ، چسب عسل محلول قند بهعنوان محملهای رنگ استفاده میشد). امروزه متداولترین محملهای رنگدانهها را آب یا روغن تشکیل میدهد.
اقسام رنگ:
رنگهای گرم:رنگهای گرم نیمه قرمز چرخه رنگها به عنوان رنگهای گرم شناخته میشوند که شامل زرد- سبز و قرمز-بنفش میباشد.
رنگهای سرد: نیمه آبی چرخه رنگ به عنوان رنگهای سرد شناخته شده که شامل آبی - سبز و آبی - بنفش میباشد.
رنگ های خنثی: رنگ های خنثی رنگ هایی هستند که در طیف رنگی وجود نداشته و از ترکیب رنگ های دیگر به وجود می آیند و می توانند اثرات مثبت یا منفی داشته باشند. سیاه، سفید، خاکستری، بژ و قهوه ای رنگ های خنثی هستند.
انواع رنگ ها:
کاربرد رنگ در صنعت
رنگ در چاپ و طراحی
چاپ بر روی کاغذ شناخته شدهترین کار چاپی است.امروزه با پیشرفت تکنیکهای چاپ این عمل روی مواد سلولزی، نایلونی، پارچه ای، چرمی، مواد شیمیای، فلزی، شیشهای با اشکال صاف یا ناهموار، مقعر یا محدب و ... صورت میگیرد.
رنگ های استاندار در صنعت
RGB و CMYK دو نوع از برجسته ترین و پر استفاده ترین فضاهای رنگ ، قالب های رنگ یا مدل های رنگی هستند که در دنیا در کار طراحی مورد استفاده قرار می گیرند. در صنعت چاپ ، وب یا رسانه های دیجیتالی داشتن یک دانش نسبی به این قالب های رنگی و شناخت تفاوت های آنها می تواند به شدت در کیفیت طراحی شما و رنگبندی های شما تاثیر گذار باشد.
RGBچیست ؟
RGBمخفف کلمات ،Red یا قرمز ، Green یا سبز و Blue یا آبی می باشد و قالب رنگی می باشد که در صفحات نمایش الکترونیکی ، مانیتورها ، PDA ها ، تبلت ها و گوشی های هوشمند مورد استفاده قرار می گیرد.در RGB رنگ ها با ترکیب کردن نورهای آبی ، سبز و قرمز ایجاد می شوند. فرآیند ایجاد رنگ ها با توجه به تنوعی که می توان از دز رنگ های استفاده شده دریافت کرد بسیار زیاد می باشد و با این سه رنگ اصلی می توان میلیون ها ترکیب رنگی جدید ایجاد کرد.
CMYKچیست؟
CMYkمخفف کلمات Cyan یا آبی یا فیروزه ای،Magenta یا ارغوانی، Yellow یا زرد و Black یا مشکلی می باشد.
بنابراین برای کسانی که کار چاپ بنر ، طراحی بروشور و کاتالوگ ، تبلیغات و موارد مشابه هستند بهترین گزینه برای دریافت بهترین نتیجه گرافیکی استفاده از قالب رنگی CMYK می باشد.همانند RGB در CMYK نیز از ترکیب رنگ هایی که گفته شد رنگهای جدید تولید می شوند با این تفاوت که رنگ مورد نظر شما در CMYK بصورت فیزیکی باید ایجاد شود نه صرفا بصورت تصویری ، شما رنگ های ذکر شده را بایستی به صورت متعادل با توجه به رنگ طراحی شده خود با یکدیگر ترکیب کنید. اگر به داخل یک چاپگر رنگی نگاه کرده باشید حتما 4 رنگ ذکر شده را در قالب کارتریج های رنگی مشاهده کرده اید. بسیاری از رنگ های RGB وجود دارد که چاپگرهای CMYK قادر به چاپ آنها نمی باشند و توانایی تولید چنین رنگی در این چاپگرها دیده نشده است. به همین دلیل است که آنچه شما در مانیتور مشاهده می کنید شاید همان تصویری نباشد که در صفحه چاپ شده مشاهده می کنید
شیوههای چاپ
به طور کلی به ۳ روش میتوان یک نمونه (تصویر یا نوشته) را به چاپ رساند که عبارتند از:
انواع چاپ
چاپ انواع مختلفی دارد که متناسب با آنچه که قرار است چاپ شود و آنچه که بر آن قرار است چاپ شود انتخاب میگردد. مهمترین این روشهای عبارتاند از:
چاپ افست: عمدتاً برای انتشارات، تبلیغات
چاپ فلکسو: عمدتاً برای بسته بندی
چاپ هلیوگراور: عمدتاً برای بسته بندی
چاپ سیلک اسکرین: عمدتاً برای تبلیغات چاپهای تفکیکی
چاپ لتر پرس: یکی از روشهای چاپ برجسته از قدیمیترین روشهای چاپی است
چاپ دیجیتال: برای همه مصارف، تبلیغاتی و اداری در تیراژ پایین
استفاده از رنگها در ارتباطات
کاربرد رنگها در جایگاهیابی و نام تجاری:
هنگامی که یک شرکت درصدد معرفی محصول یا خدمتی است که یکی از ویژگیهای اصلی آن با خاصیت روانی یکی از رنگها سازگاری دارد، بهتر است که در نامگذاری آن از رنگ متناسب استفاده شود. برای اثربخش کردن جایگاه محصول یا خدمت در ذهن مشتری ، هماهنگی میان تمامی عوامل مربوط به آن جایگاه، میتواند در بلندمدت تاثیرات عمیقتری بر جای بگذارد. هر اقدامی که موافق با احساس افراد از رنگ آن محصول یا خدمت باشد، میتواند باعث یاداوری بهتر آن در ذهن مخاطبان شود. لکن قبل از هر اقدامیمیبایست به ویژگی های بازار هدف توجه کامل داشت اینکه بازار هدف مورد نظر متشکل از چه افرادی با چه ویژگی های سنی ، جنسی ، روانی ، اجتماعی و ... است میتواند راهنمای موثری برای بهره گیری از ابزار قدرتمند رنگ در بازاریابی باشد . رنگها نیز میبایست در کنار سایر عناصر بازاریابی به دقت مورد استفاده قرار گیرند .
به عنوان مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که در زمینه ساخت انواع صندلی مشغول به فعالیت بوده، یک نوع صندلی راحتی را تولید و به بازار عرضه کرده است.همچنان که مطرح گردید رنگ آبی رنگ ارامش است در این حالت، بهتر آن است که در نام آن، از کلمه «آبی» نیز استفاده نماید. مانند «صندلیهای مدل آبی». یا شرکت دیگری را در نظر بگیرید که انواع نوشیدنی با نام تجاری« الفا» را تولید میکند. این شرکت، محصولی جدید را که انرژیزا است به بازار عرضه نموده است ، بازار هدف این محصول جوانانی میباشد که ورزشکار بوده و به دنبال کسب انرژی بالاتری از نوشیدنی هستند این شرکت به دلیل ویژگیهای روانی و سمبلیک رنگ قرمز میتواند از این رنگ بهرهبرداری نماید . این مجموعه میتواند به نوعی کلمه «ا قرمز »را در نام تجاری یا مارک خود مطرح کند و محصول را با رنگ بستهبندی قرمز به بازار عرضه کند. در این صورت، نتیجه بهتری از این نام گذاری خود خواهد گرفت.
از میان کاربردهای مختلف رنگها در بازاریابی، حفظ هویت تصویری برند، از بقیه مهمتر است چرا که در اکثر مواقع، دارایی اصلی شرکت تولیدکننده محصول مصرفی، نام تجاری آن است و مهمترین چیزی که این نام را در ذهن مخاطبان تداعی میکند، رنگ برند است. برای مثال چه کسی است که به طور ناخودآگاه به هنگام قدم زدن در فروشگاه مواد غذایی یا سوپرمارکت، رنگ قرمز را با کوکاکولا یا رنگ نارنجی را با تاید مرتبط نداند؟ رنگها، مجسمکننده برندها هستند و به یادآوری یک نام تجاری در ذهن مخاطب کمک می کنند. مثلا رنگ سبز متمایز ، رنگ قرمز کوکاکولا، رنگ زرد و یا رنگ ارغوانی همه به مصرفکنندگان کمک می کنند تا با دیدن ان رنگ، مزه مربوط به آن را به خاطر بیاورند، یا حرارت آن را نیز احساس کنند و حتی توجه به نیاز آنها در ذهن شان تداعی شود. اهمیت زیادی که به رنگ در بسته بندی محصولات داده میشود نشان میدهد که سازندگان پاسخ سریعی از مشتریان نسبت به بستهبندی و رنگ آن مشاهده کردهاند تا به آنچه که بر روی آن نوشته شده است (Tutssel, 2000). هولوگرام و بستهبندی رنگی متالیک روی خمیردندان Colgate توجه مشتریان را بیشتر به خود جلب میکند تا خمیردندانهای P&G. شرکتهایی که محصولات مصرفی متعدد با چندین نام تجاری دارند
استفاده از رنگها در طراحی فضای ارائه خدمت
یکی از ویژگیهایی که در بازاریابی خدمات اهمیت زیادی پیدا می کند، فضایی است که در آن به ارائه خدمت پرداخته میشود و یا لباسی که کارکنان به تن میکنند. این عامل حتی در توزیع محصولات نیز به چشم میخورد و میتوان در طراحی فضای فروشگاهی که محصولات خاصی را میفروشند از رنگ متناسب با آن استفاده کرد. برای مثال، میدانیم که رنگ قرمز به دلیل تأثیر بر متابولیسم بدن، اشتها را تحریک میکند. به همین دلیل اکثر رستورانهای غذای آماده یا فست فود از این رنگ استفاده میکنند. گاهی نیز استفاده از رنگ زرد باعث میشود توجه مشتری را جلب کرده، اشتهای آنها را بالا برده و آنها را تشویق به خوردن بیشتر میکند. این روش بهترین راه برای ساندویجی ها و محل های عرضه ذای آماده است تا بتوانند فروش خود را بالا ببرند. بالعکس در رستورانهای سنتی میتوان از رنگ آبی استفاده کرد تا مشتریان حس کنند که در حال آرامش و استراحت هستند. این وضعیت آرامش بخش باعث میشود که مشتریان وقت بیشتری در رستوران صرف کنند. هرچه بیشتر در رستوران بمانند تمایل بیشتری به خوردن غذا، نوشیدنی، قهوه و یا دسر خواهند داشت و در نتیجه فروش رستوران افزایش خواهد یافت. این یک روش مفید برای رستورانهای سنتی در جهت افزایش فروش میباشد. این نکته را نیز باید در خاطر داشت که زیاده روی در استفاده از رنگها، مانند هر چیز دیگر، کار درستی نیست و اگرچه آبی حس آرامش را به فرد القا میکند (Kido, 2000)، اما استفاده بیش از حد از آن اشتها را کور میکند و چنین نتیجهای مطلوب رستورانهای سنتی نیست. با این حال بعضی از رستورانها وجود دارند که تا حدی میتوانند از رنگها برای کاهش اشتها استفاده کنند. این نوع رستورانها «تمام آنچه که میتوانید بخورید»نام دارند که سرویس خود را با تعرفه یکسان و نرخ یکسان ارائه میکنند. گرچه این استراتژی موثر است، اما سایر جنبههای رستوران نیز مثل سرویس خوب، کیفیت خوب و محیط اطراف رستوران نیز بیتأثیر نخواهد بود.
برای انتخاب رنگ در دکوراسیون محلی که در آن غذا مصرف میشود مانند آشپزخانه یا رستوران باید جانب احتیاط را رعایت کرد. این درست است که رنگهای تند، طول موج بلند دارند و اشتها را تحریک میکنند اما باید دقت کرد که این رنگها به دلیل طول موج بلند بسیار پر تحرک و پر انرژی هستند و استفاده زیاد از آنها در سطوحی که بیشتر در معرض دید مشتری قرار دارد، تا حدودی باعث آزار و اذیت چشم میشود . بنابراین باید در سطح محدودتری از این رنگها استفاده کرد و برای خنثی نمودن اثر چنین محرکهای از رنگهای نسبتاً گسترده تر با طول موج پایینتر مانند رنگهای آبی و سبز و ...نیز استفاده نمود .
بحث و نتیجه گیری
رنگ یکی از معیارهایی است که مشتریها برای تعیین کیفیت اجناس به کار میبرند. تحقیقات قبلی نشان دادهاند که رنگ وسیله ارزیابی کیفیت کالاهایی مانند گوجهفرنگی ومرکبات توسط مشتری است. بهرهگیری از رنگها در تبلیغات از اهمیت زیادی برخوردار بوده و جدای از توجه به مفاهیم فنی مربوط به آن میبایست به جنبه روانی و سمبلیک آن توجه داشت.. یکی از موارد استفاده مناسب از رنگ، نحوه تاثیرگذاری آن بر احساسات انسانها است. این در حالی است که عموماً این تاثیر به صورت ناخودآگاه است. مغز انسان به رنگها واکنش نشان می دهد و این واکنش وابسته به ویژگیهای ژنتیکی، پاسخ های آموخته شده و ویژگی های شخصی و فرهنگی هر فرد است .
در تدوین برنامه بازاریابی برای محصولات و خدمات، ضروری است که بر اساس ویژگیهای بازار هدف و انجام تحقیقات بازار، محتوای پیام با نوع رسانه ای که مورد توجه بازار هدف است، انتخاب شود. در تعمیم این نکته، با توجه به اثری که رنگها از نظر حرارت(گرم و سرد)، حالت(تهاجمی یا پس رونده) و طعم(شیرین، ترش، تلخ و ...) دارند، باید در رنگ ها و تصاویر به کار رفته در یک پیام تبلیغاتی، از رنگ متناسب با آن پیام استفاده شود. هنگامی که به تبلیغ یک محصول نوین پرداخته میشود، میتوان از رنگهایی استفاده کرد که شادابی و طراوت را با خود به همراه دارند و حتی محصولات قبلی شرکت خود را با رنگهایی نشان داد که بوی کهنگی می دهند. هرچند که همزمان میبایست به ویژگیهای مخاطب ، هویت گرافیکی تبلیغات ، استراتژیهای بازاریابی ، مسائل فنی طراحی ،هارمونی رنگها و ..... نیز توجه کرد .
همچنین در تبلیغاتی که در رسانههای اینترنتی انجام می شود، باید توجه داشت که همواره رنگهای به کار رفته در سایت، در تناسب با پیامی باشند که آن سایت در جهت دسترسی به آن منظور طراحی شده است. با ورود تجارت الکترونیک به زندگی انسانها، اکنون می توان به مولفه هایی جدید از رنگ توجه داشت که تا چند سال پیش، از نظرها پوشیده مانده است. حتی می توان به مصادیقی نظیر سرعت حرکت تصاویر در سایت ها، با توجه به مخاطبان هدف، اشاره کرد.
از جانب دیگر، ممکن است که در یک تبلیغ تصویری، عکس یا فیلم هایی از محصولات رقبا نیز نشان داده شود. در این صورت، میتوان با بکارگیری رنگ مناسب، محصول رقبا را با رنگهای پس رونده، نشان داد و در عوض، محصول خود را با رنگهایی به معرض دید مشتریان قرار داد که بیشتر به چشم می آید. هم چنین در صورت ارائه فیلمی از محصولات رقبا، می توان از رنگهایی برای پیش زمین محصولات آنها استفاده نمود که آنها را قدیمی یا فرسوده نشان دهد. هر چند که در فضای تبلیغات رسانههای عمومی در کشورمان، نمیتوان به صراحت به جایگاه محصولات رقبا حمله کرد.
از سوی دیگر، هنگامی که همایشهایی جهت ایجاد صمیمیت بین مشتریان یک شرکت برگزار میشود، میتوان از رنگهایی استفاده کرد که صمیمیت را بین افراد ایجاد کند. در حضور نمایشگاهی نیز باید دقت داشت که اگر شرکتی قصد دارد خود را در چشم بازدیدکنندگان، برجسته جلوه دهد، با شناخت رنگهای به کار رفته در سایر غرفه ها، از رنگی استفاده کند که رنگ غرفه های دیگر را تحت تاثیر قرار دهد.از سویی زمانی که قصد انتقال حس اعتماد را به مشتریان داریم مانند فعالیت بیمه و بانکها میتوانیم از رنگهایی استفاده کنیم که حامل این نوع مفاهیم هستند رنگ آبی میتواند رنگ خوبی در این زمینه باشد .
بدیهی است که با شناختی که مدیران از روانشناسی رنگها، کسب می کنند دچار خطا در انتخاب رنگها برای بیان منظور خود نخواهند شد.
منابع:
http://www.banik.ir
daneshnameh.roshd.i
http://graphic.itpro.ir
حسینی، سیدرضا. شناخت هنر گرافیک. مارلیک با همکاری نشر عفاف، ۱۳۹۱.
نجابتی، مسعود. خط در گرافیک. مدرسه، ۱۳۸۰.
حسینی، سیدرضا. شناخت هنر گرافیک. مارلیک با همکاری نشر عفاف، ۱۳۹۱.
دانشور، هوشنگ. صنعت چاپ. سازمان جغرافیایی کشور، ۱۳۵۱.
کتاب شناخت هنر گرافیک - نوشته: سیدرضا حسینی - ناشر: مارلیک با همکاری نشر عفاف - سال: ۱۳۹۱
کتاب خط در گرافیک - نوشته: مسعود نجابتی - ناشر: مدرسه -سال: ۱۳۸۰
کتاب صنعت چاپ - نوشته: هوشنگ دانشور - ناشر: سازمان جغرافیایی کشور - سال: ۱۳۵۱